ایرنا/ براساس آخرین خبر و گزارشهای بدست آمده، پرنده نگری ظرفیت سر به مهر بوشهر است.
داستان چیست؟
ساعتی در فضای طبیعی یا ساخته شده از مواد طبیعی و سازگار با محیطی می نشینند تا بدون هیچ دستبردی به طبیعت تنها رفتار طبیعی پرندگان کوچک و بزرگ دریایی و خشکی زی را تماشا کنند و از شکوه طبیعت به وجد آیند؛ گفته می شود پرنده نگری پرطرفدارترین شاخه اکوتوریسم است.
خوب است در همین ابتدا دو واژه پرنده نگری و پرنده شناسی را تفکیک کنیم تا منظور و هدف تا پایان روشن باشد، چرا که خلط این دو تخریب را به همراه دارد. پرنده نگر در طبیعت حاضر می شود و بدون هیچگونه تصرف و دخالت در زندگی طبیعی پرندگان تنها به تماشای آنها می پردازد، اما پرنده شناسی آکادمیک می تواند از نزدیک به بررسی ژنتیک و عادات و رفتار گونه ای پرنده بپردازد.
اخلاق پرنده نگری می گوید: گردشگر نباید به سمت لانه برود، به تخم پرنده دست بزند، در تغذیه آنها دخالت کند، از ایجاد صدا برای جذب پرنده استفاده کند یا آرامش آنها را بهه هم بریزد.
اکنون و پس از گذشت ۲ دهه از شناخت این شاخه اکوتوریسم در ایران، اگر نگوییم دیر شده است، زمان آن است تا با یادآوری داشته های بوشهر در این زمینه اهمیت بهره بردن از آن را در اقتصاد گردشگری یادآوری شود.
بوشهر ۹۳۷ کیلومتر ساحل و مرز دریایی با خلیج فارس دارد که جزایر، تالاب ها و آبگیرهای آن، بسیار به مذاق مرغان مهاجر تابستان و زمستان گذر خوش می آید، طوریکه تنها در زمستان ها ۱۰۰ گونه پرنده مهاجر از سیبری میهمان این استان می شوند.
۳۲۷ گونه پرنده مهاجر و بومی در این استان نه چندان عریض زیست می کنند و سهم بوشهر از همه ظرفیتی گردشگری که در این زمینه دارد، پرنده نگری است که همچنان بالقوه مانده است، هر چند قدم های نخستین در سطحی بسیار محدود برداشته شد اما به گفته کارشناسان، مسئولان و فعالان این عرصه شایسته آن چیزی نیست که به صورت خدادادی به این استان زرخیز ارزانی شده است.
صنعت کم هزینه اما پر سود
گفته می شود پرنده نگری علاوه بر پرطرفدارترین، پرردرآمدترین شاخه اکوتوریسم نیز هست.،بنابراین توسعه این نوع توریسم با خود چرخه اقتصادی خرد را به همراه می آورد که جامعه انسانی پیرامونی و حفاظت از پرندگان و زیستگاه آنها را بدنبال دارد.
زمانیکه گردشگر برای پرنده نگری پای به یک روستا می گذارد، در اقامتگاه های بومی مستقر می شود، خرید و از راهنماهای بومی استفاده می کند و بسیاری دیگر که توسعه را برای اقتصاد روستاییان و کسب و کارهای روستایی به دنبال دارد.
عضو کمیته ثبت پرندگان ایران پیرامون اینکه پرنده نگری ظرفیت سر به مهر بوشهر است، می گوید: درآمدزایی پرنده نگری باعث می شود تا روستاییان خود برای حفاظت پرندگان و زیستگاه آنها پیش قدم شوند، زیرا منشا برکت فراوانی برای معاش آنها است.
نقش دستگاه های اجرایی مرتبط در رونق صنعت پرنده نگری
به بیان محمد پاپری هرچند پرنده نگری توریسمی فرادولتی است، به امکانات زیرساختی نیازی ندارد و علاقمندان می توانند پای به این عرصه بگذارند اما دستگاه های دولتی نیز هر یک برای فراهم کردن این زمینه نقشی به عهده دارند که اگر به خوبی از پس آن برآیند رونق این شاخه گردشگری در بوشهر آغاز می شود.
او که خود افسر محیط دار سوم حفاظت محیط زیست بوشهر است، باور دارد که سازمان محیط زیست استان بوشهر تنها لازم است حفاظت از پرندگان و زیستگاه آنها را به خوبی انجام دهد و مشارکت بیشتر مردم را در این زمینه جذب کند، در این صورت با فراهم آوردن شرایطی امن، شاهد گونه های بیشتر پرندگان و رفتارهای طبیعی بیشتری از آنها خواهیم بود.
این فعال پرنده نگر که موفق شده است شمار پرندگان شناخته شده بوشهر را به ۳۲۷ گونه افزایش دهد، نقش و وظیفه بخش گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این استان را نیز تبلیغات مناسب، ایجاد زیرساخت های لازم و بهره برداری از آن می داند، البته معتقد است این نقش کمتر ایفا شده است و با اینکه کمتر از ۲ دهه از شناخت این شاخه کم خسارت و پر سود گردشگری می گذرد، توسعه آن در بوشهر مطلوب نیست.
پاپری پیرامون اینکه پرنده نگری ظرفیت سر به مهر بوشهر است، می گوید: بوشهر تنها یک باشگاه پرنده نگری دارد که کم و بیش فعال است و تور لیدری که بطور ویژه در این زمینه فعالیت کند وجود ندارد.
مدرس دوره های پرنده نگری در بوشهر می گوید: سه سال پیش یک دوره آموزشی برای لیدرهای مرکز این استان برگزار کردم اما این آموزش ها مدتی است متوقف شد.
گام نخستین
توانمندی بوشهر در جذب توریست پرنده نگر همانند اهمیت آن در توسعه پایدار استان برکسی پوشیده نیست، همانطور که مردم، فعالان و مسئولان گردشگری این استان بر ضعف زیرساختی، فرهنگسازی و تبلیغاتی در این زمینه اذعان دارند.
هفتم آذر امسال بود که تفاهم نامه ۲ ساله ای میان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با موسسه پرنده نگری چکاوک و اداره کل حفاظت از محیط زیست بوشهر به امضا رسید.
گفته شد تهیه و گردآوری اطلس پرندگان استان بوشهر، راه اندازی ایستگاه پرنده نگری، آموزش و توانمند سازی راهنمایان محلی پرنده نگری، نصب تابلو در سواحل و تالاب ها با شعار محیط زیستی و فعال کردن گروه های پایش زیست محیطی ساحلی مردم نهاد از برنامه هایی است که این تفاهم نامه دنبال می کند.
همچنین مقرر شد روی سایت اداره کل های حفاظت از محیط زیست و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوشهر دریچه ای به منظور معرفی این شاخه از گردشگری ایجاد و مقاله ها، اطلاعات و تصاویر پرنده نگری روی آن بارگذاری شود، میراث فرهنگی برای معرفی پرنده نگری از چاپ تصاویر پرندگان بومی بوشهر و توزیع در هتل ها و سایر مراکز گردشگری حمایت کند.
به نظر می رسید و می رسد که اجرای این تفاهم نامه گام نخستین و بلندی برای توسعه این نوع گردشگری در استان بوشهر است که بدون شک دریچه ای ارزشمند برای اشتغالزایی و کسب درآمد پایدار است، هدفی که تا تحقق آن فاصله بسیار است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر چند روز پس از رسانه ای کردن این تفاهم نامه گفت: پرنده نگری به عنوان یکی از ظرفیت های گردشگری بوشهر تاکنون مغفول مانده بود اما امروز توسعه آن به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته است.
سالاری گفت: دیدگاه ها به گردشگری از توسعه هتل، اقامتگاه و موزه ها به سمت تنوع بالای گردشگری و پتانسیل های اکوکمپ و اکوسیستم های بوشهر رفته و لازم است گردشگری دریایی و پرنده نگری بیش از پیش توسعه یابد که برنامه ریزی لازم برای آن صورت گرفته است.
او معتقد است جذب گردشگر عمومی و حرفه ای پرنده نگر از هدف های توسعه ای گردشگری این استان به شمار می رود اما برای عملی شدن نیاز است برنامه ها و رویدادهایی در این زمینه اجرا و بازخورد آن دریافت شود.
با این حال به گفته معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر آنچه در وهله نخست برای توسعه گردشگری پرنده نگری مهم و ضروری است اینکه توجه مسئولان استان به اهمیت آن رشد صنعت گردشگری بوشهر است تا پس از آن شرایط و زیر ساخت های لازم فراهم آید.
حال انعقاد این قرارداد میان ۲ دستگاه مرتبط دولتی و تنها باشگاه پرنده نگری بوشهر می تواند نشان از این جلب توجه داشته باشد، به شرطی که همزمان اقداماتی نیز فراتر از آنچه روی کاغذ است انجام گیرد.
هر چند استقبال بخش خصوصی از صنعت گردشگری پرنده نگری و حضور پرشور در این شاخه پرطرفدار برای رشد و رونق آن ضروری و راهگشا است، اما طی این مسیر تا منزل توسعه بسیار زمان بر خواهد بود اگر حمایت دولتی برای تامین بخشی از زیرساخت های فرهنگی و فیزیکی دریغ شود.
قابلیت بوشهر برای تبدیل به شاخص ترین مرکز پرنده نگری
آنچه که تاکنون بر صنعت گردشگری بوشهر گذشته است، گواهی بر آن است که فراهم نبودن زیرساخت ها و حمایت ها رونق پرنده نگری را به تاخیر انداخته است، طوریکه در میان هیاهوی مرغان مهاجر و گردشگران زمستانه بوشهر، فعالیت حرفه ای در این شاخه به وضوح مهجور است و از همه ظرفیتی که بوشهر دارد، تنها آنهایی که به هوای هوایی معتدل، نیمه دوم سال قصد سفر به این استان جنوبی می کنند، به تماشای پرنده های زمستان گذر سواحل نیز می نشینند که البته گاه با دخالت غیر کارشناسی در تغذیه آنها بی زیان نیز نیستند.
مسئول باشگاه پرنده نگری چکاوک، دبیر سازمان مردم نهاد زیست محیطی با همین نام معتقد است: بوشهر وضعیت اقلیمی مناسبی دارد تا تبدیل به یکی از شاخص ترین حوزه های گردشگری پرنده نگری شود، اما در زمان حاضر سمن ها و بخش خصوصی فعال به واقع نیازمند حمایت بخش دولتی هستند.
او گفت: این صنعت کم هزینه است و کمترین خسارت را به محیط زیست وارد می کند در صورتیکه الزامات فراهم شود و آموزش لازم به متولیان و مردم صورت گیرد، اما باید گفت تا امروز حمایت ها و اقدامات خوب نبوده است.
محمد مهدی طیاری مسئول تنها باشگاه پرنده نگری استان بوشهر است که به سبب فعالیت هایش در سالهای اخیر، نامش در هر گفت و گویی که با مسئولان دولتی گردشگری و حفاظت از محیط زیست، فعالان پرنده شناسی و گردشگری داشتیم به میان آمد، می گوید: در هر نقطه از بوشهر پرندگان بومی و مهاجر زندگی می کنند، بنابراین لازم است زیر ساخت ها در شهرها نیز مهیا باشد؛ شهرداری در هرس درختان به فصل زادآوری پرندگان توجه داشته باشد، سرشماری پرندگان را در دستورکار قرار دهد و بررسی های کارشناسی دیگری که پرندگان خود با فوایدی که دارند به آن پاسخ می دهند.
فرهنگ سازی و آموزش لازمه پرنده نگری
اما با این همه پاپری فرهنگ سازی و آموزش را مهمترین لازمه رونق در این شاخه از گردشگری می داند، زیرا این شاخه نیز مانند بسیاری دیگر از حرفه ها اصول وشاخص هایی دارد که برای بهره بردن از آن باید رعایت شود.
مسئول باشگاه چکاوک و مدرس دوره های پرنده نگری گفت: این موسسه آموزش را با تاکید بر دانش آموزان به صورت رایگان به عهده گرفته است و علاوه بر معرفی پرندگان بوشهر، اصول حرفه ای و اخلاقی پرنده نگری را فرهنگ سازی می کند؛ شیوه درست استتار، میزان قابل قبول تجمع و نوع پوشش و استقرار پرنده نگر از اصول حرفه ای است و پرهیز از ایجاد صدا برای جذب پرنده، دخالت نکردن در تغذیه او و اکوسیستم و چرخه طبیعی حیات پرندگان شکاری برخی از اصول اخلاقی است که پرنده نگر باید بداند.
طیاری به عنوان یکی از فعالان گردشگری پرنده نگری بوشهر که شمارشان به انگشتان دست نمی رسد، از معرفی نشدن شایسته این شاخه در بوشهر گلایه بسیار دارد. او می گوید: پرنده نگری جنبه سرگرم کننده بالایی دارد، لذت روحی بی نظیری به همراه می آورد و توان دقت و تمرکز را افزایش می دهد.
ظرفیتی که هست، توسعه ای که نیست
مسئول باشگاه مردمی چکاوک ادامه می دهد: بوشهر چیزی از جاذبه پرنده نگری کم ندارد، تنها در بندر بوشهر امکان ایجاد ۲ سایت کم نظیر در بندرگاه و جاده شیف وجود دارد تا افرادی که برای ساحل گردی می آیند از آن بهره ببرند. در سراسر استان می توان چندین سایت ثابت ایجاد کرد و یا با تجهیز ماشین به دوربین و تلسکوپ و کتابخانه، گردشگران به پرنده نگری برد.
او گفت: اگر دستگاه ها بدنبال ایفای مسئولیت اجتماعی خود هستند، به ثمر نشاندن گردشگری پرنده نگری یکی از راه هایی است که بی شک بدون فایده نخواهد بود.
طیاری در آخر می گوید: قابلیت بسیار است اما توانمندی ما محدود است و به تنهایی نمی توان این مسیر را به مقصود رساند.
او گفت: لازم است اداره کل میراث فرهنگی بوشهر بیش از پیش در حمایت از این توان بی نظیر استان و معرفی آن و اجرای تفاهم نامه ای که منعقد شد، همت کند.
