گران ترین آثار سهراب سپهری در حراجی های داخل کشور کدامند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای واصله، این سوال مطرح می گردد که گران ترین آثار سهراب سپهری در حراجی های داخل کشور کدامند؟

در پانزدهمین حراج تهران ـ هنر مدرن ایران ـ که دی ۱۴۰۰ برگزار شد، دو تابلو نقاشی از سهراب سپهری عرضه شد که هر کدام توانستند رقم های قابل توجهی را به خود اختصاص دهند.

هر دو تابلو که با تکنیک رنگ روغن روی بوم ارائه شدند، عنوانی نداشتند. تابلوی نخست که دهه ۴۰ نقاشی شده بود، در اندازه ۱۰۰×۷۰ سانتیمتر، ۶ میلیارد تومان به فروش رسید و پیشتر سال ۹۴ هم در چهارمین حراج تهران ارائه شده بود.

اما تابلوی دوم سهراب سپهری در حراج تهران رقم قابل توجه تری را به خود اختصاص داد و تا اینجا گران ترین اثر هنرمند در سالهای اخیر لقب میگیرد. این تابلوی نقاشی بدون عنوان از مجموعه تنه های درخت با رقمی معادل ۱۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان فروش رفت و در رقابت با مجسمه ای از پرویز تناولی (۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان) و طراحی روی شیشه منیر فرمانفرماییان با ۱۳ میلیارد فروش در رتبه سوم گران ترین اثر حراجی پانزدهم قرار گرفت.

سیزدهمین حراج آثار مدرن و معاصر تهران که در دی ۹۹ برگزار شد، به نام آیدین آغداشلو تمام شد و عنوان گران ترین اثر، به این هنرمند با ۱۲ میلیارد تومان اختصاص یافت. در این حراجی همچنین اثری از سهراب سپهری با قیمت کمینه و بیشینه ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان ارائه شده بود که در نهایت به قیمت یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رسید. این اثر با تکنیک گواش روی مقوا در ابعاد ۵۰×۶۹ سانتیمتر در دهه ۱۳۴۰ کشیده شده بود.

یازدهمین حراجی تهران که مختص به آثار مدرن و کلاسیک بود و در تیر سال ۹۸ برگزار شد، برای آثار سهراب، رویدادی نسبتا کم فروغ محسوب میشد و آثار این هنرمند به لحاظ قیمت فروش، باز هم مانند حراج پانزدهم در مقابل هنرمندانی چون پرویز تناولی و منیر فرمانفرمائیان شکست خورد.

در این حراجی دو تابلوی نقاشی از سهراب سپهری عرضه شد. اثر نخست که متعلق به مجموعه خصوصی بود، دو الی سه میلیارد تومان قیمت گذاری شد که در نهایت دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش رفت. این اثر در سپتامبر ۱۹۶۳ در هفتمین بینال سائوپائولو برزیل ارائه شده بود.

تابلوی دوم هم ۲ الی ۳ میلیارد تومان قیمت گذاری شد و در نهایت دو میلیارد فروش رفت. این تابلو در اکتبر ۲۰۱۷ در حراج کریستیز لندن ارائه شده بود.

اما نهمین حراج تهران وضعیتی متفاوت را برای اثر این هنرمند رقم زده بود؛ چرا که عنوان گران ترین اثر حراجی را به خود اختصاص داد. این حراجی در تیر سال ۹۷ برگزار شد و در جریان آن دو تابلوی نقاشی سهراب سپهری در نهمین حراج تهران، گران ترین آثار بحساب آمدند؛ یکی از آثار او بین ۵ تا ۶ میلیارد تومان و دیگر تابلوی او ۱٫۲ تا ۱٫۶ میلیارد تومان قیمت گذاری شد و در نهایت اثر نخست ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان چکش خورد تا شور حراج را بالا ببرد و تابلوی دوم هم یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان فروش رفت.

گران ترین اثر هفتمین حراج تهران هم به سهراب سپهری اختصاص یافت. این اثر که باز هم از تابلوهای تنه درخت این هنرمند بود، در سال ۹۶ به قیمت سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان فروش رفت. سهراب این تابلو را سال ۵۱ با تکنیک رنگ روغن کشیده بود. در این حراجی اثر دیگری هم از سپهری ارائه شده بود که آن هم تنه درخت بود و یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروخت.

از مجموع آنچه در این گزارش بدست آمده، چند نکته قابل تاکید است:

نخست اینکه اغلب آثار تنه درخت سهراب سپهری در مقایسه با دیگر آثار این هنرمند، در پله هایی به مراتب بالاتر قرار میگیرند. به نحوی که برخی کارشناسان از این نقاشی ها، به عنوان «درخت های لاکچری» یاد می کنند که در این سالها هر بار در حراجی ها ارائه شده اند، یا عنوان گران ترین اثر را به خود اختصاص داده اند یا در زمره سه اثر گران این رویداد قرار گرفته اند.

در سه سال اخیر آثار سهراب سپهری، حتی اثر انتخابی از مجموعه تنه های درخت او در مقابل آثار دو هنرمند شکست خورده اند. پرویز تناولی و منیر فرمانفرمایان دو هنرمندی هستند که در دوره پانزدهم و یازدهم گوی سبقت را از سپهری ربوده اند.

دیگر اینکه عنوان گران ترین اثر سهراب سپهری از سال ۹۶ تاکنون به اثری از این همین تنه های درخت اختصاص دارد که اگرچه در آن سال عنوان گران ترین اثر حراجی را به خود اختصاص نداد اما با فروشی معادل ۱۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان، گران ترین اثر هنرمند در حراجی ها محسوب می شود که البته باید در این مقایسه رقمی، بالا رفتن یکباره قیمت های فروش آثار در حراجی ها ظرف چند سال اخیر را هم لحاظ کرد.

در پایان جواد مدرسی در تحلیلی که بر تنه های درخت های نقاشی های سهراب سپهری داشته، در بخشی از این مقاله چنین آورده است:

فرم «تنه های درخت» از یک سو تحت تأثیر هنر مدرنیسم غرب است و از سوی دیگر و بیشتر وامدار نقاشی شرق دور. سهراب سپهری در سفرهایش به شرق و غرب عالم بیشتر مجذوب آن بخشی از نقاشی شد که به رغم تفاوت های ماهوی در دو ویژگی مشترکند: یک، ایجاز و پرهیز از زیاده گویی های روایی و دو، در مرز میان عینیت و انتزاع قرار داشتن. هر دو این ویژگی ها را از قضا در طبیعت بیش از هر جای دیگر میتوان یافت.

در هنر غرب این طبیعت است که مدرنیسم را بنا می نهد. کسانی همچون گوگن، ونگوگ و سزان اولین نقاشانی بودند که در پی پروژه عظیم مدرنیسم شهر بزرگ را به سوی طبیعت ترک کردند. بی شک مهمترین و اساسی ترین مسئله ی هر نقاش مدرنیست، جدال میان دو رویکرد عینیت گرایی و عدم عینیت گرایی یا انتزاع در بازنمایی جهان است. به بیان دیگر، نحوه بازنمایی جهان در هنر مدرنیسم به میانجی همین جدال، تعیین کننده ارزش اثر نقاشی است. در بیشتر نقاشی های انتزاعی ردی از فیگور و طبیعت هست و در بیشتر نقاشی های عینیت گرا زمینه ای از فهم انتزاع. از همین رو، به نظر می رسد زمینه فهم نقاشی شرق دور در سپهری هم از راه دیدن آثار نقاشانی چون مونه، ماتیس، موندریان و کله فراهم آمده است.